Ebeveynler başka birinin duygularını nasıl anlayacağını bilen, başkalarıyla sağlıklı ve besleyici ilişkiler kurabilen bir çocuk ister. Peki bu empati becerisi nasıl gelişir?
Çocuğunuzun yaşına bağlı olarak endişeleriniz olabilir. “Bu beceri çocuğumda gelişiyor mu, gecikiyor mu yoksa hiç yok mu?” gibi sorular soruyor olabilirsiniz. Akademik ve kamusal yaşamda empati, ahlakın temel taşı olarak görülür – hukukta, politikada ve uluslararası ilişkilerde derin etkileri olan, temelinde biyolojiye dayanan psikolojik bir fenomendir. Ancak empatinin kökleri sandığımız kadar sağlam değildir. Empatiyi şefkat, kıskançlık, ve sadizmden ayıran mekanizmabir öğrenme ürünüdür.
Hayvanlar, bebekler, yetişkinler ve hatta robotlarla yapılan araştırmalar, empati becerisinin, duygusal bulaşma ve sosyal etkileşim yoluyla gelişim sürecinde inşa edildiğini göstermektedir. Sonuçlar, empatinin hem çevik hem de kırılgan olduğunu ima etmektedir. Bu demek oluyor ki, empati, yeni deneyimlerle geliştirilebilir, yeniden yönlendirilebilir ve sosyal ortamda yaşanan değişiklik sonucu kırılgan olabilir.
EMPATİ NASIL ÖĞRETİLİR?
Çocuğunuzun bu beceriyi öğrenmeye başlaması için çok küçük olduğunu düşünseniz bile, önemli olan etkileşimdir. Çocuğunuzun yaşı çok küçük olsa bile temel çalışmalara sadece onlarla konuşarak başlayabilirsiniz. Mesela gününüzü anlatabilirsiniz. Çocuğunuzla oynarken veya vakit geçirirken düşüncelerinizden bahsedebilirsiniz. “Parmağımı incitmekten hiç hoşlanmıyorum!” ya da “Bu yemek için çok heyecanlıyım!.” kadar basit olabilir.
Çocuğunuz henüz konuşamasa bile, ona çevresinde olup bitenlere dair ipuçlarını bu şekilde öğretebilirsiniz. Çocuklar büyüdüklerinde bu ipuçlarını kullanarak başkalarının verdikleri tepkilerle bağlantı kurabilirler.
DAHA BÜYÜK ÇOCUKLAR İÇİN
Çocuklarınız büyüdüğünde ve kendi sosyal çevreleriyle etkileşime geçtiklerinde, ister okulda ister kardeşleriyle birlikte olsun, empatiyi öğretmek için daha fazla fırsatınız olur.
Çocuğunuza gününün nasıl geçtiğini ve arkadaşlarının neler yaşadığını sorabilirsiniz. Geri bildirimde bulunduklarında, arkadaşlarının bu konuda ne hissettiğini düşündüğünüzü ekleyebilirsiniz sorunuza. Çocuğunuz bir cevap bulmakta zorlanırsa, kendi yorumunuzu yapabilirsiniz. Çocuğunuz buna eşlik ederse, arkadaşlarını veya akranlarını destekleyebileceklerine inandıkları yollar üzerinde beyin fırtınası yapmaya başlayabilirsiniz.
KENDİ DUYGULARIYLA BAŞLAYIN
Bu beceriyi geliştirmenin en değerli yönlerinden biri, çocukların kendi iç yaşamlarıyla daha fazla uyum içinde olmalarıdır. Bir çocuk başkalarının duygularıyla empati kurabiliyorsa, kendisi için de empati becerisine sahip olacaktır. Çocuklar çoğu zaman hissettiklerini ve düşündüklerini sözlü olarak ifade etmekte zorlanırlar. Bu, daha yüksek düzeyde kaygı ve depresyona yol açabilir. Ancak çocuklara, kendilerinin ve başkalarının duygusal yaşamlarını ifade edebilecekleri ortamlar yaratırsanız daha kolay empati becerisi gelişecektir.
ÖRNEK OLUN
Bence en önemli madde bu! Çocuklarınıza örnek olun. Çocuklarınızla duygularınız hakkında (duygusal olarak yaşına uygun bir şekilde) konuşun. Ancak çocuğunuzu duygusal çöplük alanınız yapmayın. Akranlarınız, partneriniz veya terapistiniz bu rolde olmalıdır. Çocuğunuzla kendi menfaatiniz için değil, onun menfaati için duygularınızı ve düşüncelerinizi paylaşın.
Bu beceriyi çocuklara öğretmek zor ama buna değer. Hiçbir ebeveyn mükemmel değildir, ancak her çaba değerlidir.
