Bebekler ağlar, küçük çocuklar öfke nöbetleri geçirir. Bir noktada ise, ebeveynler çocuklarının duygularını yönetmeye başlamasını bekler. Ancak duygu düzenlemeyi öğrenmek karmaşık bir süreçtir. Duygu düzenleme dikkat, planlama, bilişsel gelişim ve dil gelişimi dahil olmak üzere pek çok beceriyi gerektirir.
Araştırmalar, çocukların bu becerileri farklı zamanlarda geliştirdiğini söylüyor. Olumsuz duyguları yönetme becerileri genetik faktöre, mizaçlarına, büyüdükleri çevreye ve ne kadar yorgun veya aç oldukları gibi dış etkenlere bağlıdır. Ancak ebeveynler, öğretmenler ve diğer bakım verenler, çocukların duygularını yönetmeyi öğrenmelerine yardımcı olmada kritik bir rol oynar.
Duygularını iyi yöneten çocukların okulda başarılı olma ve başkalarıyla iyi geçinme olasılıkları daha yüksektir. İşte ebeveynlerin ve bakıcıların çocuklara bu önemli becerileri öğretmek için kullanabilecekleri bilim tarafından test edilmiş stratejiler:
- Erken başlayın: Hızlı tepki veren ve sakinleştirmesi zor olan bebeklerin büyüdükçe duyguları yönetmede sorun yaşama olasılıkları daha yüksektir. Ancak sadece risk grubunda olan değil tüm çocuklara duyguları öğretmekle başlamalısınız. Ebeveynler, çocukları daha bebekken duygular hakkında konuşmaya başlayabilir. Kitap veya film karakterlerinin kendilerini üzgün, mutlu, kızgın veya endişeli hissettikleri hakkında konuşabilirsiniz.
- İlişki kurun: Araştırmalar, ebeveynleri veya bakıcıları ile güvene dayalı bir ilişkisi olan çocukların, ihtiyaçları karşılanmayanlara göre daha iyi duygu düzenleme becerisine sahip olduğunu göstermektedir. Tutarlı ve rahatlatıcı olmak, çocuğunuzla güvenli bir bağ geliştirmenize yardımcı olacaktır.
- Konuşun ve öğretin: Çocuklarınıza duygularını tanımayı ve adlandırmayı öğretin. Bununla birlikte, onlar üzgünken sohbet etmeye çalışmayın. Tek bir konuşma sırasında her şey anlaşılmayacaktır, ancak temeli atabilirsiniz.
- Rol model olun: Eskilerin “Dediğimi yap, yaptığımı yapma” deyişini bilirsiniz. Araştırmalar bunun yanlış olduğunu gösteriyor. Çocuklar, ebeveynlerinin söylediklerini değil, yaptıklarını model alarak öğrenirler.
- Sakin olun: İyi davranışları modellemek, söylemesi yapmaktan daha kolaydır… Özellikle de okul öncesi çağındaki çocuğunuz dünyanın en büyük öfke nöbetini geçirirken. Sakinliğinizi kaybetmek üzereyseniz, durumu ele almadan önce nefes almak ve sakinleşmek için bir dakikanızı ayırın. Diğer odaya geçin ve sakinleştiğinizde geri gelin. Durumdan kaçamazsanız ama ani tepkiler vermekten kaçınabilirsiniz.
- Seçenekleri planlayın: Çocuğunuz sakin olduğunda, zor bir durumla nasıl başa çıkabileceği hakkında konuşun. Oynamak istedikleri oyuncağı olan bir sınıf arkadaşını ittiklerini hayal edin. Ortalık sakinleştiğinde, bir dahaki sefere yapabilecekleri farklı seçimler hakkında konuşun: Öğretmene söyleyebilir, sınıf arkadaşından sıra almasını isteyebilir veya oynayacak başka bir şey bulabilirler. Bu süreç, çocuğunuzun problem çözme becerilerini geliştirmesine yardımcı olabilir.
- Harekete geçirin: Olası seçenekler hakkında konuştuktan sonra, pratik yapma zamanı. Rol yapma ve prova yapma. Sırayla çocuğunuz ve onun sınıf arkadaşı gibi davranın. Alıştırmayla çocuklar bu yeni becerileri gerçek dünyada uygulamaya başlayacaklar.
- Daha az cezalandırın, daha çok övün: Kötü davranışları sonrası cezalandırmak cazip gelebilir. Ancak ceza, davranışı daha iyi değil, daha kötü hale getirir. Ebeveynlik sert olduğunda, duygularını yönetmekte güçlük çeken çocuklar daha agresif davranarak tepki verme eğilimindedir. Çocuğunuz oyun alanından ayrılma zamanı geldiğinde her zaman çığlık atıyorsa, attığı çığlık için onu cezalandırmayın. Bunun yerine, öfke nöbeti geçirmeden ayrıldıklarında bol bol övgü ve belki de küçük bir ödül sunun. Bir çocuğu istenmeyen bir davranıştan dolayı cezalandırmak yerine, yerinde görmek istediğiniz davranışı övün.
- Takım olun: Duygu düzenlemeyi öğrenmekte zorlanan çocuklar için tutarlılık çok önemlidir. Ebeveynler, büyükanne ve büyükbabalar, öğretmenler ve diğer bakıcıların bir çocuğun öz düzenleme sorunlarını ele almak için birlikte çalışması gerçekten önemlidir. Birlikte bir karar almak için buluşun ve çocuğun davranışlarını ele almak için koordineli bir yaklaşım planlayın.
- Beklentilerinizi kontrol edin: Aşırıya kaçmayın. Özellikle de gerçekten korkmuş veya stresliyse çocuğunuzun mükemmel davranmasını beklemeyin. Korktuklarında veya endişelendiklerinde (aşı olmak veya ilk kez okula başlamak gibi), daha düşük riskli durumlarda kullandıkları öz düzenleme becerilerine erişemeyebilirler. Oldukça stresli bir durumda, çocukların daha fazla yetişkin desteğine ihtiyacı vardır.
- Uzun vadeli düşünün: Çocukların çoğu, ilkokula geldiklerinde büyük duyguları yönetmeyi öğrenirler. Ancak bu, duygusal gelişimlerinin tamamlandığı anlamına gelmez. Yürütücü işlevler – planlama, organize etme, problem çözme ve dürtüleri kontrol etme gibi beceriler – genç yetişkinlikte gelişmeye devam eder. Çocuğunuzun davranışı sizi hayal kırıklığına uğrattığında, duygu düzenleme sürecinin zaman aldığını unutmayın.
Çocuğunuz duygularını düzenlemekte güçlük yaşıyorsa, bizimle “İletişim” sekmesinden ulaşabilir Çocuk ve Ergen Psikoloğu Burcu Başoğlu Kundak’tan randevu alabilirsiniz.
